Eπιστήμη και 4η Βιομηχανική Επανάσταση: Ένα στοίχημα για την ανθρωπότητα, ένα στοίχημα για μας (Ε)

Tι είναι Επιστήμη

Ευχαριστίες

Η δημιουργία του παρόντος μαθήματος έγινε με τη συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης. Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας προς την Περιφέρεια Κρήτης για τη γενναιόδωρη υποστήριξή της στο έργο και τον σκοπό του Mathesis.

Περιγραφή του μαθήματος

Η 4η βιομηχανική επανάσταση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η Βιολογία, η Φυσική και η Πληροφορική θέτουν τις βάσεις για ένα μέλλον που δύσκολα θα φανταζόμασταν έστω και λίγα χρόνια πριν. Η επέκταση του προσδόκιμου ζωής, η καταπολέμηση του καρκίνου με νανοκρυστάλλους, η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τα ρομπότ, η υπολογιστική όραση και οι νέες επαναστατικές μέθοδοι τροποποίησης του ανθρώπινου DNA είναι μερικές μόνο από τις εξελίξεις που παλαιότερα θα περιγράφαμε ως επιστημονική φαντασία, σήμερα όμως βρίσκονται στη σφαίρα του εφικτού.

Στο μάθημα αυτό, μετά από μία πρώτη επισκόπηση των αλλαγών που επέρχονται, o Πρόεδρος και επιστήμονες του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας θα μας συστήσουν τρεις όψεις του αύριο. Αρχικά θα εξετάσουμε την προσπάθεια του ανθρώπου να νικήσει τη νόσο και το γήρας. Στη συνέχεια θα δούμε τις ραγδαίες εξελίξεις που φέρνουν στην ιατρική –και όχι μόνο– η φυσική και ιδιαίτερα η νανοτεχνολογία και έπειτα θα αναλύσουμε σημαντικές προκλήσεις με τις οποίες μας φέρνει αντιμέτωπους η Τεχνητή Νοημοσύνη. Τέλος, θα συζητήσουμε τα ηθικά διλήμματα και τα νομικά θέματα που προκύπτουν στον γενναίο, νέο κόσμο που ανατέλλει.

Διδάσκοντες

Νεκτάριος Ταβερναράκης

Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είναι Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Κρήτης. Είναι επίσης Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, όπου ηγείται του Εργαστηρίου Νευρογενετικής και Γήρανσης. Είναι Μέλος του Αμερικανικού Οργανισμού για την Προώθηση της Επιστήμης (American Association for the Advancement of Science, AAAS), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Γερμανίας (Leopoldina), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (EASA), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (Academia Europaea), και της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology, EIT), και έχει διατελέσει Μέλος και Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβούλιου του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου Έρευνας (ERC). Είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκπόνησε μεταδιδακτορικές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη μελέτη των μοριακών μηχανισμών που διέπουν τη λειτουργία και την παθοφυσιολογία του νευρικού συστήματος. Με τις επιστημονικές του μελέτες, έχει συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των μηχανισμών νευροεκφυλισμού, της μνήμης και μάθησης, καθώς και της γήρανσης. Έχει επίσης συνεισφέρει στην ανάπτυξη καινοτόμων πειραματικών εργαλείων και μεθόδων για τη μελέτη του νευρικού συστήματος και της βιολογίας του κυττάρου. Έχει βραβευτεί με σημαντικές διεθνείς κι εθνικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων δυο επιχορηγήσεις για Καταξιωμένους Ερευνητές (Advanced Investigator Grant), και χρηματοδότηση από το ειδικό πρόγραμμα για την Προώθηση της Καινοτομίας (Proof of Concept Grant) του ERC. Έχει επίσης τιμηθεί με το Βραβείο Νέου Ερευνητή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), το Βραβείο Έρευνας Friedrich Wilhelm Bessel του ιδρύματος Alexander von Humboldt της Γερμανίας, το Ακαδημαϊκό Βραβείο Ιατρικής και Βιολογίας του Ιδρύματος Μποδοσάκη στον τομέα των Βιοϊατρικών Επιστημών, το Επιστημονικό Βραβείο του Εμπειρίκειου Ιδρύματος, το Αρεταίειο Βραβείο Ιατροβιολογικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, το Ερευνητικό Βραβείο Galien Scientific Research Award, και το Βραβείο Helmholtz International Fellow Award.

Αντώνης Αργυρός

Ο Αντώνης Αργυρός είναι Καθηγητής του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών (Τ.Ε.Υ.) του Πανεπιστημίου Κρήτης (Π.Κ.) και ερευνητής του Ινστιτούτου Πληροφορικής (Ι.Π.) του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας (Ι.Τ.Ε.). Έκανε τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές του σπουδές στην Επιστήμη Υπολογιστών στο Τ.Ε.Υ.-Π.Κ. καθώς και μεταδιδακτορική έρευνα στο Εργαστήριο Υπολογιστικής Όρασης και Ενεργούς Αντίληψης στο Βασιλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (KTH) στη Στοκχόλμη. Τα τρέχοντα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εμπίπτουν στην ευρύτερη περιοχή της τεχνητής νοημοσύνης και ειδικότερα στους τομείς της υπολογιστικής όρασης και της αναγνώρισης προτύπων, της τρισδιάστατης ανακατασκευής, της παρακολούθησης της κίνησης, με έμφαση στην ανάλυση της πόζας και του σχήματος του ανθρώπινου σώματος και στην αναγνώριση ανθρώπινων δραστηριοτήτων και χειρονομιών. Ενδιαφέρεται επίσης για εφαρμογές της υπολογιστικής όρασης στους τομείς της ρομποτικής και των έξυπνων περιβαλλόντων. Σε αυτούς τους τομείς έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 200 εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων με κριτές και έχει δώσει περισσότερες από 60 προσκεκλημένες ομιλίες σε διεθνή συνέδρια, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Ο Αντώνης Αργυρός έχει διατελέσει πρόεδρος/μέλος οργανωτικών/συντακτικών επιτροπών κορυφαίων διεθνών συνεδρίων και περιοδικών στις επιστημονικές περιοχές της υπολογιστικής όρασης, της ρομποτικής και της επεξεργασίας σημάτων. Από το 1999, έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 30 ευρωπαϊκά και εθνικά ερευνητικά έργα σχετικά με την όραση υπολογιστών, την αναγνώριση προτύπων, την ανάλυση εικόνας και τη ρομποτική. Αυτή την περίοδο είναι Πρόεδρος του Τ.Ε.Υ.-Π.Κ., μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ι.Π.-Ι.Τ.Ε., Πρόεδρος της Διατμηματικής Επιτροπής του διεπιστημονικού μεταπτυχιακού προγράμματος «Εγκέφαλος και Νους» και αναπληρωματικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του European Research Consortium on Informatics and Mathematics (ERCIM).

Σπύρος Γιαννόπουλος

Ο Σπύρος Γιαννόπουλος σπούδασε στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών και έλαβε το Διδακτορικό του τίτλο σπουδών από το Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών. Είναι Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής (ΙΕΧΜΗ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) από το 1999, και επικεφαλής του Εργαστηρίου Προηγμένων Άμορφων Υλικών και Νανοϋλικών.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέρονται εστιάζονται στην μελέτη της δομής και της δυναμικής της συμπυκνωμένης και χαλαρής ύλης, καθώς και στα φωτο-επαγόμενα φαινόμενα σε άμορφους ημιαγωγούς. Έχει αναπτύξει ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με την ελεγχόμενη σύνθεση νανοϋλικών διαφόρων κατηγοριών με φυσικές και χημικές μεθόδους, εστιάζοντας στην βελτίωση των ιδιοτήτων αναφορικά με τη χρήση τους στη μετατροπή και αποθήκευση ενέργειας, στα φωτοβολταϊκά στοιχεία, στους αισθητήρες αερίων ρύπων, στους φωτοκαταλυτικούς αντιδραστήρες και σε διατάξεις εύκαμπτων ηλεκτρονικών. Έχει δημοσιεύσει 170 άρθρα σε διεθνή περιοδικά με κριτές και πάνω από 10 προσκεκλημένα κεφάλαια σε βιβλία διεθνούς κυκλοφορίας. Είναι συνεφευρέτης σε δύο διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Αλέξανδρος Λάππας

Ο Αλέξανδρος Λάππας είναι Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (ΙΗΔΛ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), στο οποίο δραστηριοποιείται ως επικεφαλής του Εργαστηρίου Κβαντικών Υλικών και Μαγνητισμού. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και απέκτησε το διδακτορικό του στη Χημειοφυσική από το Πανεπιστήμιο του Sussex στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ξεκίνησε την ερευνητική του καριέρα ως μεταδιδακτορικός υπότροφος στο ίδιο Πανεπιστήμιο, όπου και εργάστηκε ως Λέκτορας υπό θητεία, διδάσκοντας φυσικοχημεία. Ως επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, έχει διδάξει προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα φυσικής και δομής των υλικών.
Διατελεί επισκέπτης Ερευνητής σε διεπιστημονικά κέντρα ερευνών, όπως στο Εργαστήριο Rutherford Appleton (RAL) του Ηνωμένου Βασιλείου και στο Εθνικό Εργαστήριο Brookhaven (BNL) των ΗΠΑ, όπου αξιοποιεί ένα ασύγκριτο φάσμα τεχνολογιών αιχμής στην κατανόηση της συμπυκνωμένης ύλης. Τιμήθηκε από το Ίδρυμα Fulbright ως Visiting Scholar στις ΗΠΑ, για τη διερεύνηση της ανταγωνιστικής συνύπαρξης μαγνητισμού και υπεραγωγιμότητας.
Η έρευνα του εστιάζει στην κατανόηση και το χειρισμό θεμελιωδών φυσικών ιδιοτήτων ισχυρά συσχετισμένων ηλεκτρονικών συστημάτων κατά την μετάβασή τους στον κόσμο της νανοκλίμακας. Τα ευρύτερα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν καινοτόμα νανοϋλικά που αντιμετωπίζουν ενεργειακές προκλήσεις, όπως η αειφόρος παραγωγή ενέργειας (π.χ. φωτοβολταϊκά), ή επιτρέπουν πρωτοποριακές βιοϊατρικές εφαρμογές, όπως εκείνες της μαγνητικά-ελεγχόμενης απεικόνισης (π.χ. μαγνητική τομογραφία).
Υποστηρίζει το ερευνητικό του έργο με δημοσιεύσεις σε διεθνή έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και με προσκεκλημένες ομιλίες σε διεθνείς συνδιασκέψεις.

Παύλος Σούρλας

Ο Παύλος Σούρλας είναι Ομότιμος Καθηγητής της Φιλοσοφίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Μονάχου. Από το 2003 διδάσκει παράλληλα στο διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει διατελέσει μεταξύ άλλων Επιστημονικός Διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής. Πρόσφατα βιβλία του: Δίκαιο και δικανική κρίση (2017), Δημοκρατία και αυτονομία: Δοκίμια Πολιτικής Φιλοσοφίας (2017), Ρυθμίζοντας τα του βίου: Ο νομοθέτης και η Βιοηθική (2020), Εξατομίκευση και γενίκευση στη φιλοσοφία της πράξης (2021) και Όψεις του προσώπου: Δοκίμια Βιοηθικής (υπό έκδοση).

Πάνος Τραχανιάς

O Πάνος Τραχανιάς είναι Καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης και Επικεφαλής του Εργαστηρίου Υπολογιστικής Όρασης και Ρομποτικής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ. Πήρε το διδακτορικό του στην Επιστήμη των Υπολογιστών από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και στη συνέχεια διετέλεσε συνεργαζόμενος Ερευνητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά, όπου συμμετείχε σε πολλά ερευνητικά προγράμματα και χρημάτισε σύμβουλος της εταιρίας SPAR Aerospace Ltd., Toronto. Από το 1993 είναι στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο ΙΤΕ. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα καθώς και η ενασχόληση του με προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης αφορούν σε θέματα αυτόνομων κινητών ρομπότ, αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ρομπότ, υπολογιστικής αντίληψης και γνωσιακών ρομποτικών συστημάτων. Πρόσφατα έχει εστιάσει τις ερευνητικές του προσπάθειες στην ανάπτυξη συμβιωτικών ρομποτικών συστημάτων, ρομπότ που είναι ικανά να συμβιώνουν σε ανθρώπινες κοινωνίες. Έχει διατελέσει συντονιστής και επιστημονικός υπεύθυνος μεγάλων χρηματοδοτούμενων Ευρωπαϊκών και Εθνικών ερευνητικών έργων, έχει λάβει σημαντικές χρηματοδοτήσεις από τη βιομηχανία, και έχει συντονίσει την επίδειξη ρομποτικών συστημάτων και εφαρμογών που αναπτύχθηκαν στο εργαστήριο Υπολογιστικής Όρασης και Ρομποτικής σε πολλές δημόσιες παρουσιάσεις. Τα πρώτα ρομπότ που λειτούργησαν σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα ήδη από το 2000, προερχόταν από το εργαστήριο στο οποίο προΐσταται. Τα αποτελέσματα της ερευνητικής του δουλειάς έχουν δημοσιευθεί εκτενώς και έχει διατελέσει general chair σε τρία διεθνή συνέδρια. Είναι συν-ιδρυτής της εταιρίας τεχνοβλαστού ORamaVR και έχει συμπεριληφθεί τον Οκτώβριο του 2020 στο άνω 2% της διεθνούς κατάταξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην Mendeley list from SRI.

Εθελόντρια βοηθός μαθήματος

Κατερίνα Πασίση (kpasisi), Eκπαιδευτικός, Kαθηγήτρια της ελληνικής ως ξένης γλώσσας.

Συντελεστές

Βιντεοσκόπηση: Νίκος Γκικόπουλος, Έλενα Κολλάτου
Μοντάζ: Έλενα Κολλάτου, Δημήτρης Βουδούρης
Προγραμματισμός Ασκήσεων: Έλενα Κολλάτου, Δημήτρης Βουδούρης
Εθελοντικός υποτιτλισμός: Πανδώρα Κόκορη (Pankoko), Mαρία Μπενέτου (Rico), Αργυρώ Παπαδημητροπούλου (Asimenia)

Η βιντεοσκόπηση πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2020 και 2021 στα στούντιο του Mathesis σε Ηράκλειο και Αθήνα, καθώς και στην Πάτρα.

Αξιολόγηση του μαθήματος από τους φοιτητές του

Κατά την πρώτη φορά που προσφέρθηκε το μάθημα οι φοιτητές του (315 απαντήσεις) αξιολόγησαν το μάθημα από τα ερωτηματολόγια εξόδου ως εξής:

Είστε ικανοποιημένος απ' αυτό που μάθατε σε σχέση μ' αυτό που περιμένατε;

Πολύ ικανοποιημένος: 50%
Ικανοποιημένος: 44%
Λίγο ικανοποιημένος: 4%
Καθόλου ικανοποιημένος: 1%

Έγραψαν για το μάθημα

Ολοκλήρωσα τη μελέτη μου στο μάθημα και συμμετείχα σε όλα τα τεστ. Θεωρώ ότι είναι ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ! Τα κείμενα είναι σαφή, τα video σε άριστα ελληνικά και επίσης δεν "τρέχουν" οι καθηγητές για να προλάβουν τον χρόνο, γεγονός που θα δυσκόλευε την ακρόαση. Συνοπτικά, το μάθημα προσεγγίζει τα νέα δεδομένα που θα φέρει η 4η βιομηχανική επανάσταση και ταυτόχρονα προβληματίζει. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλους τους εμπλεκόμενους. Γενικότερα, θεωρώ ότι αυτή η ιδιαίτερα σοβαρή προσπάθεια του Mathesis προσφέρει παιδεία, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.
-Παρασκευή Β.

Θα ήθελα να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου σε όλους τους συντελεστές αυτής της υπέροχης προσπάθειας. Είμαι πολύ χαρούμενος, γιατί αυτά που μαθαίνουμε εδώ είναι αυτή τη στιγμή η "αιχμή" της επιστήμης.
-Πρόδρομος Ε.

Έχοντας φτάσει στο τέλος αυτής της ωραίας διαδρομής προς την περιπόθητη γνώση, αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω όλους εσάς τους εξαιρετικούς και πρωτοπόρους καθηγητές του μαθήματος αλλά και τους συντελεστές, που εργάστηκαν ακούραστα για να ολοκληρωθεί το μάθημα αυτό. Ευχαριστώ και όλους τους συμμαθητές που συμμετείχαν με τον ίδιο ενθουσιασμό και έκαναν τόσο ενδιαφέρον και ξεχωριστό το μάθημα με τις τοποθετήσεις τους.
-Μαρία Κ.

Εξαιρετικό μάθημα!Πολύ καλή ευκαιρία για το ευρύ κοινό που ενδιαφέρεται να γνωρίσει στοιχειωδώς πεδία έρευνας και νέους τομείς της σύγχρονης επιστήμης και,ως εκ τούτου,να αποκτήσει τη δυνατότητα να κατανοεί θέματα που άπτονται των θετικών και αρνητικών πλευρών της. Ως προς την οργάνωση του μαθήματος: Ισορροπημένος ο ρυθμός παρουσίασης και άριστη η επιλογή της ύλης∙ ούτε τεράστιος όγκος πληροφοριών, που θα ήταν δύσκολος να αφομοιωθεί από ανθρώπους που δε σχετίζονται με τα αντικείμενα άμεσα, ούτε επιφανειακή προσέγγιση. Μάθαμε τόσα πράγματα ενδιαφέροντα, πολλά από τα οποία σχετίζονται και με την καθημερινή μας ζωή. Ευχαριστώ πολύ το Mathesis για τη δυνατότητα που μας δίνει να έχουμε πρόσβαση σε τέτοιες πηγές γνώσεων.
-Χλόη Π.

Ως εικονίδιο του μαθήματος επιλέχθηκε η εικόνα του Phonlamai Photo Technology connection concept with 3d rendering human finger connect to robot finger, ⒸShutterstock

Με τη δική σας υποστήριξη συνεχίζουμε

Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετέχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Στα περισσότερα μαθήματα θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοση της βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, εφόσον βέβαια την δικαιούστε έχοντας εξασφαλίσει την απαιτούμενη ελάχιστη επίδοση του 50%. Για τους ανέργους η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Από την πλευρά μας θεωρούμε αυτό το μικρό αντίτιμο ως την αναγκαία συμβολή σας για τη συνέχιση της λειτουργίας ενός θεσμού που υπηρετεί δημόσιους σκοπούς χωρίς να δέχεται ούτε ένα ευρώ –άμεσης ή έμμεσης– κρατικής ενίσχυσης. Βασίζεται μόνο σε δωρητική στήριξη —η οποία καλύπτει πλέον μόνο ένα μικρό μέρος των ετήσιων δαπανών του— και εθελοντική εργασία. Η συνέχιση της λειτουργίας του Mathesis απαιτεί λοιπόν και τη δική σας ενεργό στήριξη. Σε αυτό το πνεύμα θεωρούμε αναγκαίο πριν τη συμμετοχή σας στην τελική εξέταση του μαθήματος να αναλάβετε μια ηθική δέσμευση απέναντι στο Mathesis. Ότι αν ολοκληρώσετε επιτυχώς το μάθημα και δικαιούστε τη βεβαίωση παρακολούθησης, θα καταβάλετε το αντίτιμο των 20€ για την απόκτησή της, έστω κι αν δεν έχει μια προφανή χρησιμότητα για σας. Ένα μικρό βήμα για σας, μια αναγκαία συνθήκη όμως για τη δυνατότητα του Mathesis να σας προσφέρει την ποιότητα μαθημάτων που σας προσέφερε μέχρι τώρα.

Σημαντική προσθήκη: Σας ενημερώνουμε επίσης ότι όσοι δεν έχουν εκπληρώσει την ηθική δέσμευση που έχουν αναλάβει σε περισσότερα από 2 μαθήματα των οποίων οι προθεσμίες πληρωμής έχουν λήξει, στα νέα μαθήματα που τυχόν παρακολουθήσουν δεν θα έχουν πρόσβαση στην τελική τους εξέταση, υπό τον όρο βέβαια ότι η μη τήρηση της δέσμευσής τους συνεχίζεται.

Tι είναι Επιστήμη: ΕΠ1.1 Eπιστήμη και 4η Βιομηχανική Επανάσταση: Ένα στοίχημα για την ανθρωπότητα, ένα στοίχημα για μας (Ε)