Ευχαριστίες
Η δημιουργία του παρόντος μαθήματος έγινε με τη συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης. Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας προς την Περιφέρεια Κρήτης για τη γενναιόδωρη υποστήριξή της στο έργο και τον σκοπό του Mathesis.
Περιγραφή του μαθήματος
Συνήθως συνδέουμε την αρχαία δημοκρατία με το πολίτευμα της Αθήνας στον «χρυσό αιώνα» του Περικλή. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία του 5ου π.Χ. αιώνα ήταν όμως μόνο ένα σύντομο επεισόδιο μιας μακραίωνης εξέλιξης της πολιτειακής οργάνωσης στην αρχαία Ελλάδα, που αρχίζει στην προ-ομηρική εποχή και συνεχίζεται ως και την εποχή της ρωμαιοκρατίας. Το μάθημα αυτό εξετάζει τη σταδιακή αλλαγή της θέσης του «δήμου» (του λαού, των πολιτών) από την εποχή των μυκηναϊκών κειμένων της Γραμμικής Γραφής Β, στα οποία o «δάμος» πρωτοεμφανίζεται ως οργανωμένη κοινότητα, έως τον 3ο μ.Χ. αιώνα, όταν ο δήμος των ελληνικών πόλεων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αποτελεί παράγοντα πίεσης προς την εξουσία.
Εξετάζονται η ιστορική εξέλιξη των πολιτευμάτων από τη βασιλεία, μέσω της αριστοκρατίας και της τιμοκρατίας, προς την κλασική δημοκρατία, τις μετριοπαθείς δημοκρατίες των ελληνιστικών χρόνων και τις ολιγαρχίες των αυτοκρατορικών χρόνων. Παρουσιάζονται τα βασικά θεμέλια της πολιτειακής οργάνωσης, οι θεσμοί των δημοκρατικών πολιτευμάτων (εκκλησία του δήμου, βουλή, άρχοντες, δικαστήρια, πολιτικά δικαιώματα), ιδίως στην Αθήνα της κλασικής εποχής, η αρχαία κριτική στη δημοκρατία, οι παράγοντες που οδήγησαν στον ενισχυμένο ρόλο των ελίτ σε μετριοπαθείς δημοκρατίες κατά την ελληνιστική εποχή, ο περιορισμός των δημοκρατικών θεσμών κατά την αυτοκρατορική εποχή και οι δυνατότητες που είχε ο δήμος να ασκεί πίεση στη σχεδόν κληρονομική ολιγαρχία που ασκούσε την εξουσία.
Διδάσκων
Άγγελος Χανιώτης
O Άγγελος Χανιώτης είναι Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Institute for Advanced Study του Princeton. Σπούδασε αρχαία ιστορία, αρχαιολογία και κλασική φιλολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Χαϊδελβέργης. Έχει διδάξει αρχαία ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (του οποίου διετέλεσε αντιπρύτανης), στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στην Ecole Pratique des Hautes Etudes και στο All Souls College της Οξφόρδης και είναι επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βορειοανατολικής Κίνας. Οι έρευνές του σχετίζονται με την κοινωνία, τη θρησκεία και την ιστορία των ιδεών στην αρχαία Ελλάδα, κυρίως στην ελληνιστική εποχή. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 300 μελέτες σε διεθνή περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων και έχει εκδώσει πολλούς συλλογικούς τόμους. Τα σημαντικότερα βιβλία του είναι τα: «Ιστοριογραφία και ιστορικοί στις αρχαίες ελληνικές επιγραφές» (Στουτγάρδη 1988), «Οι συμβάσεις μεταξύ κρητικών πόλεων στην ελληνιστική εποχή» (Στουτγάρδη 1996), «Αρχαία Κρήτη» (Μόναχο 2004), «Ελληνιστικοί πόλεμοι: Πολιτιστική και κοινωνική ιστορία» (Οξφόρδη 2005) και «Η εποχή των κατακτήσεων: Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό» (Λονδίνο 2018). Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Νίκου Σβορώνου (1991), με το Βραβείο Διδασκαλίας του Παν/μίου της Νέας Υόρκης (1997), με το Κρατικό Βραβείο Έρευνας Βάδης-Βυρτεμβέργης (2001), το Βραβείο έρευνας του Ιδρύματος Χούμπολτ (2015) κ.ά. Το βιβλίο του «Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο» (ΠΕΚ 2009) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής για το 2010. Είναι επίτιμος διδάκτορας πολλών πανεπιστημίων και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Ακαδημίας της Χαϊδελβέργης και της Ακαδημίας της Φινλανδίας. Το 2013 του απενεμήθη το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα.
Εθελόντριες βοηθοί μαθήματος
Λεμονιά Μανώλα (Lemonia9), Εκπαιδευτικός.
Αργυρώ Παπαδημητροπούλου (Asimenia), Ιδιωτική υπάλληλος.
Κατερίνα Πασίση (kpasisi), Eκπαιδευτικός, Kαθηγήτρια της ελληνικής ως ξένης γλώσσας.
Συντελεστές
Βιντεοσκόπηση: Έλενα Κολλάτου
Μοντάζ: Έλενα Κολλάτου
Προγραμματισμός Ασκήσεων:Έλενα Κολλάτου, Δημήτρης Βουδούρης
Εθελοντικός υποτιτλισμός: Mαρία Μπενέτου (Rico), Αργυρώ Παπαδημητροπούλου (Asimenia)
Η βιντεοσκόπηση πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2021 στην Αθήνα.
Ως εικονίδιο του μαθήματος επιλέχθηκε ο πίνακας του Philipp von Foltz Ο Περικλής αγορεύων στην Πνύκα, ο οποίος βρίσκεται στο Maximilianeum του Μονάχου.
Με τη δική σας υποστήριξη συνεχίζουμε
Τα μαθήματα του Mathesis προσφέρονται δωρεάν και έτσι θα συνεχίσουν. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε μέχρι τέλους και να συμμετέχετε στα εβδομαδιαία τεστ και την τελική εξέταση. Στα περισσότερα μαθήματα θα σας ζητείται όμως ένα μικρό αντίτιμο –της τάξης των 20€– για την έκδοση της βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης, εφόσον βέβαια την δικαιούστε έχοντας εξασφαλίσει την απαιτούμενη ελάχιστη επίδοση του 50%. Για τους ανέργους η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Από την πλευρά μας θεωρούμε αυτό το μικρό αντίτιμο ως την αναγκαία συμβολή σας για τη συνέχιση της λειτουργίας ενός θεσμού που υπηρετεί δημόσιους σκοπούς χωρίς να δέχεται ούτε ένα ευρώ –άμεσης ή έμμεσης– κρατικής ενίσχυσης. Βασίζεται μόνο σε δωρητική στήριξη —η οποία καλύπτει πλέον μόνο ένα μικρό μέρος των ετήσιων δαπανών του— και εθελοντική εργασία. Η συνέχιση της λειτουργίας του Mathesis απαιτεί λοιπόν και τη δική σας ενεργό στήριξη. Σε αυτό το πνεύμα θεωρούμε αναγκαίο πριν τη συμμετοχή σας στην τελική εξέταση του μαθήματος να αναλάβετε μια ηθική δέσμευση απέναντι στο Mathesis. Ότι αν ολοκληρώσετε επιτυχώς το μάθημα και δικαιούστε τη βεβαίωση παρακολούθησης, θα καταβάλετε το αντίτιμο των 20€ για την απόκτησή της, έστω κι αν δεν έχει μια προφανή χρησιμότητα για σας. Ένα μικρό βήμα για σας, μια αναγκαία συνθήκη όμως για τη δυνατότητα του Mathesis να σας προσφέρει την ποιότητα μαθημάτων που σας προσέφερε μέχρι τώρα.
Σημαντική προσθήκη: Σας ενημερώνουμε επίσης ότι όσοι δεν έχουν εκπληρώσει την ηθική δέσμευση που έχουν αναλάβει σε περισσότερα από 2 μαθήματα των οποίων οι προθεσμίες πληρωμής έχουν λήξει, στα νέα μαθήματα που τυχόν παρακολουθήσουν δεν θα έχουν πρόσβαση στην τελική τους εξέταση, υπό τον όρο βέβαια ότι η μη τήρηση της δέσμευσής τους συνεχίζεται.
